30 November, 2008

Mau Mau re ai November 30

30.11.2008

Online hta manaw manang ni hte hkrum ai. Ygn, Chaing Mai, Myitkyina hkan na ni gaw Sweet December tau na lamang ni tsun dan ma ai.

Nanhte gaw taw? Nga nna ngai hpe san ai.

Anhte mung anhte a mahkyen hte tau na re. Ginhtawng ta hte yinam ta sha nga ai ndai mungdan hta anhte mung salat she grit hkra rai, shan ni ju, shat ni shadu na tau na ri ri rai taw sai lam shana dat ai.

Blog de du sa ai myitsu ni ma shan ju sha mayu yang, shat simai ni sha mayu yang pyen sa wa na matu saw shaga dat ga ai. (Holland ni pyi shaga ai me, anhte ma shaga ga.. :P)
Hpa mi nga tim le, kashung tim kahtet tim December gaw December sha n re ni? Dai majaw madu a ginra hte htuk manu ai ladat hte tau na re.

Ndai zawn, anhte a buga hta mung lam shagu hta anhte hte htap htuk ai ladat hte gaw sharawt sharin shakyang galaw shakut sa wa ra nga ai. (Mungga mung loi lawm mat sai. December mungga ngu sha sawn la sa nu yaw. :D)

Yawng ngwi pyaw simsa ai hte December shata de kabye shang wa ga law... ... ...

Hti byin ai laika ni

30.11.2008

Hti byin ai laika ni

Ndai laman gaw shani shagu rawt ai hte, rau ai hte, nta du ai hte CNN hpaw yu nga ai. Mombai hta gap hkat nga ai shiga gaw Thai n-gun madun poi shiga hpe ka-up kau re nga ai.

Shani shagu rung n sa shi yang shi laika shawng sa mari hti nga ai. Headline shagu gaw Thai n-gun madun poi kaw na Gala mung gasat poi de yawng mat sai. Ndai Gumsan magam Mrs Gloria Magapagal Arroyo a gunhpraw ayai ai grai law ai lam ni, US de zuphpawng kalang sa yang Peso million kade jai ai lam ni ka da ma ai. (Ndai Arroyo gaw ra lata poi hta masu na vote dang da ai re. Ndai mung na mung masa la ni lapran Hello Garci ngu ai gaw grai mying kaba nga ai.

Myen Laika ka saranum Ju ngu ai wa a laika ni hpe ngai ram ram ra ai. Shi gaw myen mung na ramma ni a matu grai shakut na ka ya ai laika ka sara langai ma re.

Ndai lawu na laika ni gaw shi ka da ai ni kaw na hta la da ai ni re.

"Ramma ni a matu ring chying ai grupyin ra ai. English hku nga yang gaw 'Rich environment' ngu ga. Dai grupyin ngu ai gaw masha nkau mi a matu nga taw chyalu rai nna nkau mi a matu gaw madu nan shakut sharang galaw shapraw la ra ai. Hpaji gaw madu makau n sa wa yang, madu mahtang hpaji nga ai de sa ra na re..."

"English laika ma rai rai, Tsi hpaji ma rai rai, mungdan tut nawng rawt jat ngang grin ai hpaji hpe rai rai, bawnu hte mai sharin hkaja mai ai. Madu a Mungdan a ntsa tsawra myit tawn nna lit ngu ai hpe gaw salum hte sharin la yang she lu ai. Dai ginlam gaw yak dik htum re."

Dai ni sha mari wa na hti na matu hkyen nga ai laika buk gaw ...

Thomas L. Friedman

The World is Flat

A Brief History of the Twenty-First Century
Further updated and expanded// Relaease 3.0// Picador

Chyeju dum ai Wa Karai Kasang

30.11.2008

Myitkyina hpe dum ai.
Nu hte phone kaw na minutes 30 ram shaga dat ai. Myitkyina hta kashung taw sai. Ram ram katsi ai da. Raitim, ndai kaw ngai gaw salat she grit rai nna phone shaga taw nga ai.

"Awng, shinggan pru yang ntsa palawng ni hpun u yaw..."
"Nu, ndai kaw gaw nshung ta n nga ai gaw... ya ngai salat she grit taw ai..."
"Aw ... ..."

Ginhtawng ta hte yinam ta lahkawng sha nga ai mungdan re majaw nshung sama ni gaw yupmang zawn ...

Ndai shata gaw chyeju dum poi masat galaw ai shata re. Dai majaw ...
Chyeju dum poi masat masa mana de manang nta hta hpawng chyawm nhtawm hkausoi shadu sha ai. Shayi sha ni shadu, shadang sha ni gaw dung sha rai nna grai harmony byin re nga ai. :P

Haleluyah luyah chyeju shakawn... Shup sheng bau mung dum let chyeju chyeju shakawn ...

(Myitkyina na Geis ramma ni gaw ya aten ndai zawn mahkawn mangoi hte U hpa sha lu na shakawng nga na sai... Bai dum wa sai Myitkyina hpe ... )

Akyu shawng hpyi ngut na, sha ai aten hta nbwisam gaw Jaw prat kaw na hkausoi n sha ga ai zawn sha dat ai wa ... kade shadu ai rai?

Ban mi sha re yaw. 4 lang sha jat sha ai. :D
Hkausoi shadu ai shayi sha ni kade ram n ram gaw n tsun na sai. Shawoi hkan shat nau n sha ai Mashaw wa pyi 3 lang jat sha ai. Dai wa gaw hkausoi gaw kachyi mi, shan gaw sumpum sumpang bang sha ai wa re. Gaya ai lam n nga ai gaw nbwisam hte maren... :P

Lu ngut, sha ngut ai hpang gaw shada ningmu htai lai, jahta hkat ai wa yuptung pyi lai mat ai.

Yawng gaw jawng lung taw ai ni hkrai re nna ngai langai sha amu galaw nga ai re. Malawng gaw Education hte seng na hkaja nga ai re.

Dai hte lakap nna anhte mungdan hta jai lang sharin achyin ya nga ai hpaji masa hpe ma jahta byin ai.

Dai hte rau jawng lung ai aten hta grai ru dik ai sara/ma ni a lam ni hpe ma shatan wa sai. Nkau sara sarama ni jawngma ni hpe sharin shaga ai gaw bai myit yu yang hkap la na zawn n re ai hpe mu lu ai.

Jawngma ni hpe dusat zawn adup abyen ai sara/ma ni a lam gaw shatan dik rai sai. Hkungga ging ai sara/ma ni a lam ni hpe gaw shakawn ma ai.

Shanhte tsun ai hta ndai mungdan gaw 3 ning kalang jawng ni hta sharin ai laika ni hpe bai jep, sharai, jat bang nna galai sharai ai lam ni galaw ma ai. Anhte sharin lai wa sai jawng hpaji hte ya na jawngma ni sharin nga ai hpaji gaw ???

Naw matsing ai. Jawng kaji aten hta English essay ka yang Kawa mying gaw U Ba, Kanu mying gaw Daw La hte sha ka wa ai. Kaja nga jang gaw ka ai pyi n re. Jawng kaw na sarama jaw ai hpe bai hti da na ka ai re. Dai hku n ka yang gaw bai n jaw ai. Shut ai zawn bai nga ... Dai majaw mungdan ting na jawngma ni a Kanu Kawa mying ni gaw langai sha rai mat ai.

Madu a ningmu hpe asan sha lu madun na ahkang n jaw ai.

Ndai lam ni gaw maga mi hku nna KUMLA hpe adawt taw ai ma re. Madu hpa re ngu ai hpe n dum shami malap wa na matu n-gun kya (Soft power) hte htim ai hpan ngu mai sawn la ai.

Gawkngu hpe prat tup n mu ga ai jawngma hpe gawkngu hpe sa naw hkungga jaw ai lam myen hku essay ka shangun ai hpan ni gaw grai n htuk dik ai hpan re. Dai ma kasha kaji ai aten kaw na shi n mu ga tim, shi gaw dai amyu, dai makam langai zawn tai hkra sharin shaman taw nga ai masa re.

De a marang e, dai ma kasha a tsun shaga ai lam, myit mang ai lam ni gaw shi sharin katut nga ai grupyin hta hkan nna dai grupyin a ka-up ai lam ni adan aleng mu wa ai. Ga shadawn; maigan masha tsep kawp n nga ai shara kaw madu a aga hte n shaga ai sha, maigan aga hte shaga nna matut mahkai hkat ai hpan...

Hpa majaw nga jang shi dai hku byin na matu shaman shakyang dat hkrum ai majaw re. Nye hkum ngai ga shadawn jaw mayu ai.

Ngai kaji ai aten hta Sam manang ni sha grupyin hta grau law ai majaw Jinghpaw ga atsawm n chye ai. Dakkasu lung ai 2nd year ram kaw she Jinghpaw ga loi li bai chye shaga ai re. De hpang, Myigkyina JLH ni hpaw ai Jinghpaw laika madang tsaw sharin hpawng de sa lung ai.

Jawng, Kawng, Mungdan ram pyi n chye ka ai ngai, dai sharin hpawng hta salat hte grit rai na sharin ngut ai hpang gaw loi chye wa sai. Ndai zawn ni le ...

Ndai hte lakap nna ya ndai global prat hta madu a KUMLA hpe matut pawn ba ra ai i? Matut makawp maga nna shimlam a matu gasat ra na i?

24 November, 2008

Bai ndau yu ga.

24.11.2008

Daini na matu hti ging ai laika gaw JINGHPAW LAILI LAIKA. NZ Kachin a blog kaw na re.

Myit lawm yang sa yu ging ai website langai gaw www.lisuzone.co.cc
Ndai Lisuzone website a hkringdat hpe Lisu manang lagnai shagun jaw ai re. Ngai hku nna kabu gara hte sa yu dat ai. Raitim, Lisu n re ai ni yawng hpe ban na nga na ka da ai majaw a katsi sha bai n htang wa mat sai.

Ndai langai gaw Shayi sha ni a matu laksan n-gun tsi kaba re. Dip dat yang chye na ra ai.
Sadi; shadang sha ni gaw sha mai yu ai. N mai shang lawm ai lam tau nau shana dat ai.
Ndai gaw Myen Zawgyi font nga yang she mai hti na. Hpang de anhte ningdang ra na lam ni law law kaw na langai mi re. Myen lakchyoi laika buk ngu tsun mayu ai. Dai kaw na Sam amyu a lam hpe link jaw dat ai. Moi na Nanchao hpe Sam re ngu na ka da nga ai. Dai hpe gaw ya aten Miwa mung hta ma grai sawk nga ai re. Grau nna gaw Wunpawng sha ni re ngu ai hpe Sara kaba Rev. Maran Ja Gun a ginru ginsa labau ningmu ningnan kaw hti na sawn dinglik yu ga.

Dai Myanmar Wiki hpe hti yu ga. Laga mung hti yu ga. Grai hkrak ai magam re. Anhte ma dai zawn shakut ra nga ai.

Wunpawng sha ni a nga pra sa wa ai ginru ginsa lam ningmu ningnan VIII

24.11.2008
Wunpawng sha ni a nga pra sa wa ai ginru ginsa lam ningmu ningnan ... Daw VIII

Laklai ai ningmu langai gaw Anthropologist Jonathan Friendman ngu ai wa ka ai lam rai nga ai. Shi tsun ai lam hta gaw Asia dan a shinggyim nga sat nga sa hta Kachin amyu ni a nga sat nga sa makam hte uphkang masa hta npawt de tawn ai lam rai nga ai.

"... I shall attempt to present the Kachin in terms of a larger theoretical model in which what appears as oscillation is but part of a multiliner development generated by a specific structure of social reproduction, and the evolution of 'Asiatic' states as well as devolution toward more permanently 'egalitarian' big-man societies both result from the underlying properties of a single tribal system.

Ndai ningmu a majaw anhte a labau hta moi na Jinghpo nta ni, jawjau ai lam ni, Madai jawjau ai kaw nna madai e jaw ai hphkang na ahkang aya ni a majaw Du magam dai kaw nna Hkawhkam byin wa ai lam, nat jaw Duwa nta hta Madai dap kaw nga ai kaw nna prat hte prat Miwa ni a uphkang system hta tsaw dik ai Hkawhkam, Hkringmang ni salang dap, yu maya mung masha, mayam dap ni byin wa ai.

Dai kaw nna maren mara rai uphkang chye ai (Democratic) masa de bai shadu ya ai lam rai nga ai. Dai hpe "egalitarian" society ngu nna malu ai. Dai re majaw anhte Wunpawng sha ni a moi kaw na woi-awn ai Jinghpo Du ni a Madai dap nga ai nta gaw Miwa (Han amyu) masha ni rai n pra shi yang na Asia dan ting a kasi npawt rai nga ai lam hpe tsun ma ai.

Shingre majaw "Dian" prat na Hkawhkam ni a htunghking hta Wunpawng sha ni a htunghking ni maka ni lawm nga ai hpe mu lu ai. Nanchao Hkawhkam prat mung Wunpawng sha ni a Htunghking rai nga ai. Jahtum tsun ga nga yang anhte a Jiwa ni woi lai wa sai, Uphkang masa, Tara Jeyang ai htunghking masa ni gaw Asia dan ting a npawt rai nga ai hpe tang madun dat ai.

Ginchyum dat ga nga yang anhte Wunpawng sha ni a ginru ginsa ningmu ningnan ngu ai gaw:-

1. Sinna ga de na Hpaji ninghkring ni moi tsun masat tawn ai gaw Kachin amyu masha ni ya nga ai Jinghpaw mungdaw de du shang wa ai tsaban 16 AD (1500+) aten e re ngu ai kaw na 5th Century AD (400) ning jan hkan nna rai nga sai lam hpe chye lu ai.

2. Nanchao mungdan ngu ai gaw moi prat e Sam amyu masha ni a hkik hkam ai prat re ngu ningmu kaw nna "Jinghpo" amyu ni re ngu ai lam hpe Miwa labau sara ni hkap la wa ai lam rai nga ai. Ndai ni gaw 200 AD jan kaw nna 600AD-700 ning hkan du hkra nna pyi sinna de Hugawng ga hte India ga sinpraw Mekhong hka, Dingda de Bay of Bengal du hkra ginhkrang nga ai amyu ni re lam ni rai nga ai.

3. "Dian" kingdom ngu ai hta mung anhte gaw moi BC 475 shaning kaw nna BC 200 laman hkik hkam ai amyu hta lawm nga ai lam ningmu ningnan ni rai nga ai. Kunming tribes ngu ai ningmu ni rai nga ai.

4. Ginru ginsa hta Gansu Mung, Sichuan Mung, Qinhai, Shaaxi mung ni hta Qiang ngu ai amyu lakung kaw nna anhte Wunpawng sha ni yu hkrat wa ai ngu ai lam ni rai nga ai. Qiang amyu hpe daini na gaw hte gaw Tibeto-Burman ga shaga ai htinggaw ngu na masa re.

5. Bai nna Wunpawng sha ni Gauri kawng e nga lai wa sai sakse ni a lam hpe sagawn lu ai lam ni rai nga ai.

6. Asia dan ting a uphkang, jawjau ai masa gaw anhte Wunpawng sha ni kaw nna rai nga ai lam hpe hpungdim dat let shana dat ai lam rai.



Mahta ai laika

1. Jangma La: 2005 "Jangma ni a labau".
2. Maran Brang Di: "Kachin Ahtik labau 2004".
3. Lawang Li: 1992 Jinghpaw Wunpawng sha ni nga pra hkrat wa ai ahtik labau.
4. Manam Tawng a lakjet: 2006 JW Ginru ginsa labau dup Ginrat hpawng
5. Gauri Hkun Awng hte san-htai 2007
6. Benedict, Paul.K. 1946. A Conspectus of Tibeto-Burman. Australia.
7. Gernet, Jacques 2005 "A History of Chinese Civilization, Cambridge, USA".
8. Friedman Jonathan 1984 "Tribes, States and Transformations"; USA.
9. Harrell, Steven: 1997 "Yi" Univ. California press, USA.
10. Hall, DGE: 1956 "Burma: Univ. of London.
11. 1981, "A History of South-East Asia". Univ. of London.
12. Harvey G.E. 1925 "History of Burma, London".
13. Leach, Edmund: 1954 "Politcal Systems of Highland Burma, London".
14. Shouyi, Bai 2002: An Outline History of China, FL. Press Beijing.
15. Wang Zhusheng: 1997 "The Jinghpo Kachin of the Yunnan Plateau". USA.
16. Zengqi, Zhang: 2000 "Bronze Arts of Dian Kingdom" Yunnan, China
Ndai laika ngau gaw ndai kaw htum sai re. Ngam ai sumla ni hpe post langai hku nna mara na re. Laika gaw htum sai. Matut nna labau hte seng ai laga laika ni hpe ma matut mara mat na re.

22 November, 2008

Blog ka ai 3 ning hpring masat

23.11.2008



Blog ka ai masum ning hpring sai.

Shawng nnan ka ai shaloi gaw hpa baw ka na n chye ai majaw madu hkum madu shachyen ai lam ka ai. Raitim, dai ning hta gaw dai post hpe bai edited galaw dat ai.

Internet chye mayu ai majaw Yangung, Myay ni gone ngu ai kaw na Service+ ngu ai shara kaw sa lung sai. 5 ya sharin ya ai. Dai kaw internet a lam hte email gara hku lang ai lam sharin ya ai. Shawng nnan galaw la ai email gaw http://168city.com kaw na email re. Jahtum shani gaw Blog a lam shachyen ya ai.

Madu gaw dai blog ka na matu gmail nga ra ai majaw blog n lu ka shi ai. Manaw manang ni kaw na gmail invite galaw ya na matu grai hkan hpyi nem sai. #ygnchat hkan, MIRC hkan na mu n mu manaw manang chye ma chye ni hpe "Chyeju hte gmail invite galaw ya rit" ngu na grai hpyi nem sai. Gmail account lu na matu maw hpyi zawn she hpyi lai wa sai. (Dai aten hta gmail gaw free n lu ai re.)

Nau nna ai aten hta sara ni sharin da ya ai hpe laika buk kaw na yu na blog langai mi galaw dat sai. Mying ni mung n chye jaw ai majaw email hte maren sha jaw dat sai. Ya hpang de gaw bai galai na kun ngu kalang marang myit hkrup ai.

Blog gaw galaw la sa. Hpa baw ka na gaw bai n chye. Shachyen shaga mayu dama ngu ai hte maren shawng shachyen dat ai. Dai hpang gaw Myitkyina de wa mat ai. 2006 ning hta Myitkyina mare kaw Internet n lu lang shi ai.
Ndai masum ning laman hta laning mi ram ting gaw blog ka ai kaw na mat mat ai. Dai aten Myitkyina kaw internet n lu ai majaw re.

Access Kit ngu ai prepaid account mari na manang a nta na line phone hte gaw lang shakut yu tim, gmaillite sha pyi shang na yak dik ai. Dai hte ma amu n byin ai majaw gaw madu a buga kata myi hprap wan n lu tim, wan manu shata shagu jaw ra ai Myitkyina kaw ... o gayin, le gayin hte nga lai wa sai.

2007 ning kaw na gaw Myitkyina mare kaw MCC ngu ai Internet seng hpaw ai. Dai aten Geis ramma ni malawng gaw Yangung mare kaw du taw ai majaw dum ai lam post ni, myitru ai lam post ka lai wa sai. Connection gaw grai (grai) nan yak dik ai majaw post langai mi sha mara na pyi grai shakut kau sai.

Maga mi hku rai jang post langai mi gaw myen lap 3000/ shing n rai 4500/ ram tim ma hkam na shakut da sai. Dai aten hkying hkum mi gaw 1500 re. 2007 shaning htum mahka de she hkying hkum mi 1000/ lap de du ai. Hpa mi nga tim, post langai a matu hkying hkum 2 shing n rai 3 gaw aten jaw kau ra sai.

N myit mada ai sha Laiza de dai shaning htum maga de du ai. Internet seng kaw ja ji lang na ngu tim, Miwa ni gaw blog hpe pat da re nga ai. Myen mung na zawn shing kawt na website ni mung amu n byin ai.

2008 shaloi gaw Yangung bai du byin sai. Zaibru jang hta hkawm nga ai masha zawn hka hpe mu ai hte kan she tit hkra lu ai zawn Internet seng kaw shani shana sa lang sai. Manu gaw hkying hkum mi 400/ lap re. Kabu gara lang sai goi... nta wa na matu bus manu pyi n nga hkra re.

Tau chye da ai lam n nga ai sha maigan de du wa ai. Blog ni gaw grai galai shai mat ai hpe mu sai. Yangung kaw gaw blog langai hpaw na matu yak ai majaw... Thai kaw du yang she ahkru lu yu sai. Link langai kaw na laga de du mat, internet panglai de yawng hkawm ai wa ... AIT kaw na sara pyi sadi she jaw ra ai. Myi hten na, naw hkring u ngu na re.

Blog mungkan mung 2 ning laman grai nan galai shai mat ai. Grai madang tsaw mat ai. Ngai na matu gaw n chye ai lam grai law mat ai. Raitim, post sha gaw naw chye ka ai majaw post ni gaw ka mara ai.

Blog ka na masha ni sa hti na re ngu na nnan gaw n sawn byin ai. Madu a shani shagu na matsing hpa ni ka ai zawn sha hkam la da ai. Ya gaw loi shai mat sai.

Blog ni hkan hti let, ngai na matu gaw...

1. Grai lawan dik ai hku nna shiga ni chye lu ai. (Teng n teng lam gaw amyu mi le i?)
2. Masha amyu shagu a ningmu ni hpe mu lu ai.
3. Hpaji grai lu ai.

Jinghpaw blog ni ma ram ram law wa ai hpe mu na grai nan n-gun lu ai.

Ndai blog hpe Myen hku ka na i? ngu na grai gaw myit wa sai. Manang nkau ma grai n-gun jaw ai majaw... Hpa majaw nga yang ngai gaw Myen laika ram ram kung ai ngu mai tsun ai. Moi myen laika ka shingjawng ai lam ni hta ma n dum shami kumhpa ni hpa ni lu ga ai le. Jawng kaji ai kaw na tsang 10 du hkra mark law dik ai myen laika re.

Raitim, Jinghpaw laika hpe sha lang na ngu myit dawdan sai. Hpa majaw ngu ai gaw sanglang dan n ra na sai.

Mungdan ngu ai yupmang a matu gaw hpaji hte laili laika grai ahkyak ai majaw madu a laika hpe madu nan shakut sharang let shatsaw ra ai. Ngai gaw dai hpe hkam la ai re. N-gun kya ni lam amyu myu hku nna ka-up nga ai aten hta jut shara mi kaw na Jinghpaw laika a matu makawp maga mayu ai.

Ndai blog hta ra ai lam ni hpe hpaji matsun madun garan ya ai myitsu ni yawng hpe grai chyeju kaba sai. Mying ni gaw n tsun sai. Amyu mung law na. Jinghpaw, Myen, English, Miwa, Africa ni du hkra re. Hpaji jaw lai wa sai ni gaw. Akyu ma grai rawng ai.

Ndai blog de lam dam na ma du du, da sang ma sa du du, du sa na hti lawm, myit ru lawm, malet nhprang du shang wa ai ni yawng hpe ma kabu gara hte chyeju kaba yaw.

21 November, 2008

Philippines gumhpraw

21.11.2008

Philippines Gumhpraw lap mi ...

 
1 PESO

 
1 PESO

Philippines gumhpraw hpe PESO nga ai. Shanhte a laika hte gaw PISO ngu ka ai.

18 November, 2008

Ngai loi angawk ai.

18.11.2008

Mada yu nga let
mat mat ai samwi zawn ...
Dai hkrang hte raw 
galoi bai paw pru wa na!

Ngai loi angawk ai.
Akyang htenza ai sha marawn nna
nang dut nga ai tsa seng
galoi pat na ta?

Ngai loi angawk ai.
Myit hkrum ga ngu ai gaw
gara masa hta kun ...

Ngai loi angawk ai.
Shinggan pru yang kaja na kun ...
Kata kaw mahtang grau na kun ...

Ngai loi angawk ai.
Magrau grang ai ngu ai hpa re kun ...

Ngai loi angawk ai.
Ma kasha ni hpe
n sharin ya na gaw
Jinghpaw laika buk ni
hpa na me shapraw na hkyen ai.

Ngai loi angawk ai.
Anhte a masha jahpan kade kun?

Ngai loi angawk ai.
Nang kadai rai sa ta?
Na mying tsun yu.
Hpa baw kasha ta.
Gara buga na rai.
Kaja nga ai i?

O ra hkri ma ...

18.11.2008

Nang kabye da ai
lagaw hkang ni hpe
ja jaw da ra na kun...

Nang hte rau jawn sai
miwa gumra a matu
madun gawk tam nga ai...

Na shingran ni hpe
ngai katsi shangun ai kun...

Nten kaw kap nga ai
shat hkyep hpe
hpawtde mai sha ai i...

Prut kahtet ai hte
ayai aya kapaw lwi nga ai
salum na tsaw ai sai ni
dumbri dumbra n kam lwi shangun ai...

Yi ngam shangu
n mai sa hkyen ai gaw ...
Madu me n hkai da ai me ...

Garen gari dum yang
hti na laika pyi n nga nga ai le ...

Fa galaw taw ai ngu nna
Gauri nsen hte tsun ra na i?

O ra hkri ...
Nang hpe ...
Nang hpe nan tsun nga ai re.

Shi gara kaw ta ...
N chye ai zawn gaw hkum nga le ...
Jasam me n re gaw ...

Bri bra kun
Zeebra kun ...

Adan aleng mu nga ninglen
hpa majaw myi pat da ai...

Loi mi tsu wa jang
sit na shara n nga sai i?

Rau yang Myitkyina de
sa chyai rit.

17 November, 2008

Wunpawng sha ni a nga pra sa wa ai ginru ginsa lam ningmu ningnan VII

17.11.2008


Wunpawng sha ni a ginru ginsa hkrat ai hpe yu yang sinna maga hku nna shang wa ai gaw loi mi grau jau sai. Ya yang na Jinghpaw mung de rai n shang lu yang 100 AD a shawngdaw de pyi India maga hku nna du lai wa ang sai. Dai majaw Nepal ni Mishimi, Garo, Bodo ngu ai amyu ni hte anhte bung ai sakse ni hpe Paul. K. Benedict a laika rai nga ai “A conspectus of Tibeto-Burman” hta mu lu ai.

Dai majaw Proto-Kachin ngu ai moi na Wunpawng ni gaw Nanchao ni hte amyu bung nga ai. Nanchao rai nga ai “Xinchuan Man” ngu ai hta Jinghpaw, Lhaovo, Lachik, Zaiwa, Nung, Lisu ni rai nga ai. Shanhte ni Manau nau ai shaloi naushawng wa a hpang hkan ai; gupdu ru ni gup ai lam rawng nga ai.

Labau sara G.E. Harvey a ningmu hta 863 AD ning e lahta Myen mung an Kachin ni Vietnam mungdan na Hanoi mare de sa gasat ma ai nga ka da nga ai. Dai hpe sha Miwa labau laika hta gaw 863 AD ning e Vietnam Hanoi hpe Nanchao ni sa gasat dang kau ai lam ka tawn ai. Dai majaw myit yu na lam gaw; Nanchao ngu ai amyu hta masha amyu mali manga, gayau ai hpyen hpung rai nna dai hta Jinghpaw hpyen la ni lawm ang sai kun? Shing n rai hpang de Kachin byin wa na ni madaw Nanchao hpe tsun ai kun myit shara rai nga ai.

Gauri Bum ngu ai gaw Saphkung hka rap ai hte mu mada ai bum kaba rai nga ai. Miwa ni “Gaoligong Shan” nga shamying ma ai. Miwa ni a sawk sagawn ai hta “Jinghpo” amyu masha ni Gauri Bum e wa nga ai gaw 800 AD daram e re ai lam hpe chye lu ai. Ndai Gauri kawng gaw dusat dumyeng hkum sumhpa, namlu nampan, hpun kawa mungkan e hkum dik nga ai. Ya yang UN kaw nna maling gawn hkang ai bungli galaw nna grai tsawm htap ai hte kata de mung hotel ni hte rai nga ai.

Ndai Gauri kawng hta gaw Wunpawng sha ni nga lai wa sai sakse ni nga nga ai. Gauri kawng e bai wa nga ai Wunpawng nkau mi gaw Jinghpaw mung Hkranghku hkan nga kau da nna kalang bai Saphkung hka makau de Gauri bum e wa nga ai ni mung nga nga ai. Ga shadawn Myitkyina Maisak wang e nga ai Lamdu Duwa Gauri Hkun Awng gaw kaji kawoi ni a lup hpe Gauri bum e daini du hkra naw nga ai lam tsun dan ai.
Gauri bum de shi nan moi na masha ni hpe san nna kaji ni a lup hpe wa du kawan kau da ai lam tsun dan ai. (Du Gauri Hkun Awng hte san htai 2007).

Kaji ni jaw tawn ai Miwa dazik ni mung, yu la lu ai. 1280 AD ning jan e Mongol ni shang nna Gauri bum de du nna hpyen luksuk ni lai wa ai hpyen laba hpe makoi ra mat ai majaw Ta Hkaw hka (Taping) hku hkan nna Sadon, Baknoi, Dabak, Man Yau, Dumbung hkam, U law Kawng, Uma kahtawng, Ja Bak, Ngadabu, Htinggram kawng, Lungbyen kaw nna Gauri krung de du mat wa ai lam hpe Duwa Jangma La ka ai “Jangma ni a Ginru Ginsa” hta rawng nga ai.

Bai matut na ...

16 November, 2008

SHAYI SHA

16.11.2008

SHAYI SHA

Run hkrat nga ai
pri nem let
hkik hkam ai
nye salum na
salum kasha ni hpe
hkam sha dat yu u le ...

Mungkan hta
mungkan kaji ni grai nga ai ...

Mungkan kaji langai
galaw la mayu ai ...

Aten lai yang
nhtoi nnan de du ai ...

Run hkrat taw ai
salum kasha ni
n yet shi yang
lawan hkam sha dat ya rit ...

Ngai n kam shaga ai aga hte
sa hpyi nga ai shayi sha ni hpe
n kam jaw ai ...

Chyeju kaba sai.

15 November, 2008

Wunpawng sha ni a nga pra sa wa ai ginru ginsa lam ningmu ningnan ... Daw VI

15.11.2008

Nanchao prat

Sichuan mung e amyu kaji ni law law nga lai wa sai. Dai ni gaw hkanam maga de yu nna buhtawt ngapra wa masai. Sichuan ga hpe SHU mung nga nna mung Miwa ni shamying ma ai. Dai Sichuan shing n rai SHU mung hta e Han Miwa ni uphkang ma ai. Dai Hkawseng matu hpe gaw Jin Dynasty ngu shamying tawn ai.

Shaning gaw 265 AD - 420 aten e rai nga ai. Ndai aten hta Da Li mare makau hkan nga ai Nanchao ni hpe mung Han Miwa Hkawhkam Jin Dynasty ni up sha ma ai. Jin Dynasty gaw ram ram adip arip up sha ma ai majaw Nanchao du kasha nkau mi rawt malan ma ai.

Miwa hkringmang Kung Ming or “Zhuge Liang” wa gaw rawt malan ai Wunpawng amyu sha Mung Hkaw hpe sanit lang rim nna sanit lang bai dat ra hkra re ai lam hpe Zhusheng Wang wa ka tawn ai. Dai Mung Hkaw ngu ai wa gaw Lhaovo amyu masha ni a ningbaw re ai lam ka tawn ai. (Zhusheng Wang: The Jinghop of Tibetan Plateau - 1997)


“Zhuge Liang captured and then released a tribal chief name Mongho seven times...”

(618 AD - 907) Wunpawng amyu sha ni hpe Miwa ni ban hte ban htawt shamying ai lam hta “Bai Man, Wu Man” ngu nna shawng shamying ma ai. Dai kaw nna “Xinchuan Man” ngu bai shamying ai. Ndai Xinchuan Man hte Luoxin Man ni gaw Wunpawng, Naga, Hkang hte kaga Tibeto-Burman amyu masha ni - ya na Jinghpaw mung de du shang wa ai lam ni rai nga ai.

Ndai labau madi madun na lam ni a majaw Nanchao ngu ai gaw hpang e Wunpawng byin tai wa na ni a lam hpe tsun lu nga ai, nga nna Zhusheng Wang madi madun ai.

Nanchao ni gaw Miwa mung Guizhou, Yunnan, hte Jinghpaw mung ginra de du hkra up ma ai. Dai majaw Nanchao ni ngu ai gaw Wunpawng sha ni nan rai ai hpe daini na Miwa hpaji ninghkring ni hkap la wa ai. Dai hku hkapla wa ai mung Dali mare kaw na Lungpa mying (tablet) “Dehua Bei” kaw ka tawn ai majaw rai nga ai. Dai aten gaw 618 AD - 907 lapran e rai nga ai.

Jinghpaw mung e sha n-ga lawu myen mung Bay of Bengal ngu ai panglai, India mung jarit du hkra Wunpawng ni dai aten e ka-up lai wa sai hpe ka tawn da nga ai (Zhusheng Wang; 1997). Lungpa kaw ka tawn da ai Miwa laika hpe bai sawk sagawn ai gaw Gang Guoyu rai nga ai.

Manshu laika hta 762 AD aten ni hta Nanchao Hkawhkam Kolo Feng gaw Wunpawng bum ga de du ai shaloi- sinna de Miwa deng 300 li tsan ai shara de du ai nga ai. Dai kaw gaw Luoxin Man ngu ai “Naga” masha ni nga ai nga ai lam ka ai. Wunpawng ginra hkan e mung bum ga masha karing karang ni hpe mu ai. Dai ni gaw lungpu hkan nga nga ma ai. Dai bum masha ni hpe majan n nga jang gaw tinang a bum ga e nga nga shangun nna majan ra jang majan gasat woi ai lam ka tawn ai.

Ndai lam ni hpe sha Maran Brang Di a sawk sagawn ai hta gaw Miwa Kolo Feng Wunpawng ga e du ai shaloi Jinghpaw Lhaovo, Nung ni gaw Putao, Htawgaw, Hpimaw, Gawlum Kangfang hkan e aten shaning 300 AD - 400 daram hta du nga sai lam ka tawn ai (Kachin ahtik labau - 2004, Maran Brang Di).

Bai matut na ...

14 November, 2008

De, ...................................

14.11.2008


De,


...........................


Hpraw nsam kap mat yang pyi
Nsam kahte bung ai zawn rai na ...

Dai ram ting hpraw san sari rawng ai ...

Shingdu gayin let
nang lu nga ai i ...

A kajawng pru mat ai n lawan ai i ...

Shaning na na mu wa ai yupmang ni

kadai hpe sa jaw ra na ta ...

Ya gaw,
makai da ai kumhpa hpai let
hkrat hkyen lwi hkyen ai myiprwi si hte
masat ai shara n nga
Yu mada hkawm nga ai ...

13 November, 2008

Wunpawng sha ni a nga pra sa wa ai ginru ginsa lam ningmu ningnan ... Daw V

13.11.2008

Dian Htunghking a lam (BC 221 - 220 AD)

Dian Culture ngu ai Dian amyu masha wuhpung ni a lam law law rawng nga ai. Yunnan mungdaw hta Kunming mare makau na Hka nawng makau kaw na sinpraw dingdung hte sinna dingdung maga de Kunming amyu ngu ai gaw Di-qiang amyu kaw na pru wa ai hitnggaw ni rai nna daini na Wunpawng ni re ai lam hpe Be amyu masha labau sara Chyang Gyen Chyang wa ka ai (Jinghpo amyu ni a lam labau laika buk 2006) hta rawng nga ai. Dian Htunghking ngu ai gaw ya yang grai kaba wa ai htunghking rai nga ai. Miwa mung gaw Dian masha ni a htunghking rai nga ai:-

1. Makam masham jaw jau lam
2. Galaw lu galaw sha lam
3. Majan e laknak arung arai hpan 12000 daram htu shaw tawn ma ai. Moi na lup 1000 daram hpe mu sawk tam lu ai kaw na rai malu ai re. Mungkan kaw nna grai myit lawm wa ai. Ndai Dian Empire mung ram ram kaba ai re. Anhte sa du ai Shizai Shan shara Kunming mare kaw rai nga ai.

Ndai Dian hta mung Wunpawng sha ni lawm nga ai hpe lahta de tsun lai wa sai hte maren, Dian masha ni a moi na arung arai ni hpe Kunming mare kaba na Yunnan Madun gawk hte Kunming Madun gawk lahkawng hta madun tawn ai hpe lawu de na sumla ni hta mu lu nga ai.
 
Moi na Dian prat na ningwa
Mying shamying ai “Dian” ngu ai mung Jinghpaw ga hta “Dan” ngu ai hte bung nga ai. Miwa nsen hpe Englik hku ka yang “Chang” amyu hpe “Chaing” nga ai hpe mu lu ai. Dai majaw “Dan” hpe “Dian” ngu ka ang ai. Dam lada kaba ai shara hpe Asia dan, Europe dan nga nna tsun shaga nga ai hpe maram lu ai.

“During the periods of the Spring and Autumn and the Warring States (770-221 BC), a time of social upheaval, the tree macrogroups experienced great fusion. Some Qiang ini Shaanxi and Sichuan were assimilated into the Qin and Shu peoples; the majority of the Pu west of the Yue in Southeast China, mostly into the Huaxia. 
During this period of flux, the Qiang, Pu, and Yue living in southwest China gradually separated from their fellows in central China due to natural barriers. They kept more of their cultural and linguistic characteristics, and under the subsequent Han and Jin dynasties, all of them were call Xinan Yi (“Tribes in Southwest China”) in historical record.

Under the Qin and Han dynasties (BC 221 - 220 AD), may new names appeared among the Xinan Yi. Generally, the areas northwest and northeast of Lake Dianchi in Yunnan, and those in the west and southwest of Sichuan were occupied by Bai, Pu and Bai Yue groups. In the west part of the areas inhabited by the Sui, Sou, and Kunming are places mentioned in Jingpo legends of folklore as the home of their ancestors."
Bai matut na ...

Wunpawng sha ni a nga pra sa wa ai ginru ginsa lam ningmu ningnan ... Daw IV

13.11.2008
Amyu masat ai lam

Miwa ni hku nna amyu htinggaw masat ai hta anhte Jinghpaw masha ni hte ni htep ai amyu wuhpung masum nga ai.

1. P’u ngu ai Balawng htinggaw
2. Yue ngu ai htinggaw hte
3. Qiang (Chang) ngu ai htinggaw ni nga ma ai.

Wunpawng sha ni nga pra ai buga npawt hta Chang Hka ngu ai shara hta hkan nna Sichang, Diqiang or Dichang nga nna hka lam hkan nna amyu a npawt lakung mying pru wa ai hpe tsun shaleng ai mung Di-qiang mying npawt a lam chye lu ai. (Manam Tawng - Nhtoi: 24-26 April, 2006). Ndai hpe madi shadaw ai hku nna “The Jinghpo Kachin of the Yunnan Plateau” Zhusheng Wang ngu ai Yunnan Dakkasu na Professor wa 1997 ning e ka shapraw ai laika hta mung “The Tibeto-Burman languages including Jinghpo, are related to the ancient Qiang macro group.

The Qiang or Diqiang (shepherd) were nomadic folk scattered from the present day north of Yunnan. “Sichuan to Shaanxi Ganshu and Qinhai provinces during the period of the Xia and Shang dynasties” (2205?-1776? and 1766?-1027BC?).”
 
Jan sumla kap ai magri bau kaba

Ndai hpaji ninghkring scholar ni a ningmu hpe yu ai shaloi gaw anhte amyu masha ni a nga lai wa sai shara npawt nhpang hpe loili maram lu ai hku rai sai. Di-qiang ngu ai wuhpung hta anhte Jinghpaw, Tibet, Lisu, Bai amyu, Yi amyu, Naxi, Hanni, Nu, hte kaga ni rawng nga ai. Englik hku gaw Tibeto-Myanmar group ni rai nga ai. Jinghpaw (Jinghpo) group kaw e, Zaiwa, Lashi, Lhavo, Jinghpo ni lawm nga ma ai.

Ndai lam ni hpe laika ka ai wa hte manang ni, Baoshan mare kaba kaw na madun gawk ni hta ka tawn ai hpe mu lu saga ai. Dai majaw mung sumla ni dem kyem da saga ai re. Lisu hte Nu amyu ngu ai ni hta Nu ngu ai gaw Nung ni rai nga ma ai.

Anhte ga e gaw Nung Rawang nga nna mung shamying nga ma ai. Dai re majaw Lisu, Nung Rawang, Jinghpo, Lhaovo, Lachik, Zaiwa hte kaga Tibet, Naxi, Bai, Yi ni zawn re ni yawng anhte lakung langai na sha re ai lam hpe sagawn lu ai re. Dai majaw Wunpawng a lam sagawn jang, nga pra ai shara npawt hpe yu yang lahta de madun lai wa sai hte maren Sichuan, Shaanxi, Gansu, Qinhai hkan e moi BC 2000 grupyin e nga lai wa sai lam ni hpe maram lu ai. Miwa Gumsan Mungdan na Dukaba Manam Tawng ni sadu ai shaloi Qinhai ga hte jum nhkum hpaw ai shara, “Hka” “Bum” “Kawng” ngu ai mying ni naw lang nga ai lam gaw jet dik sai shiga (Primary source) rai nga ai.
 
Katsu maka kap ai nhkyi

Dai sha n-ga, jan shata kap ai Nlung Manau shadung hpe mung mu kau da ai lam tsun dan ai. Sichuan ga e “Wanghte” ngu mying lu ai share ninghkring a lam mung matut nna gawn dan lai wa sai. Sichuan ga kaw sha Kawng hka, Tarung, Mali, Kawng Lim, Ja Tawng ngu ai mare mying ni ya du hkra shamying nga ai lam sakse nga nga ai majaw anhte Sichuan ga e nga lai wa sai gaw kam shut shara n nga ai lai nli rai nga ai. Bai nna Shaaanxi mungdaw hta luphka htu ai, Bunghku, Kadaw htu ai, Jan sha ni a lam nga ai. (Manam Tawng a lakjet - 2006)

Bai nna Jacques Gernet ka ai laika “A History of Chinese Civilization laika 2005 ning hta ka shapraw ai kaw anhte Wunpawng ni hpe Himaliyan Complex nga ka shalawm tawn ai. Tibet, hte Ch’iang amyu ni gaw Sichuan, Gansu, Shaanxi hte lahta daw Oasis nga shara hkan du hkra lai wa lai sa ni hpe gasat nna arung arai kashun ai amyu ni rai ma ai nga ka tawn nga ai. Dai Mongol daw de du hkra nga pra ai hpe sawn lu nga ai.

Moi gaw zawn zawn re amyu ni hkrai rai nna ndai amyu ni a sumla ni law law wa bung shajang nga ai. Laiwa sai 2007 ning May shata hta Kunming mare kaba kaw du hkawm ai lam hta laklai ai ni la law lu mu la saga ai. Grau nna gaw Yunnan Museum hte Kunming Museum rai nga ai. Yunnan Museum hta gaw du hkawm ai lam ni hta:-

Bai matut na ...

12 November, 2008

Blast a Jan Pan

12.11.2008


JAN PAN

Blast ngu ai yungwi hpung a Jan Pan mahkawn hpe mara dat ai.

Ndai gaw shanhte a no. 2 lang ngu na album re. Shawng ningnan album a mying gaw ngai malap taw ai majaw dum yang she bai ka mara da na re. Myitkyina kaw nga ai shaloi kaw na shani shagu ram madat ai re. Ndai Jan Pan hpe.

Raitim, madu hte rau la sa wa na malap kau ai majaw ygn kaw na manang hpe bai aput ai.
Connection yak hkak ai kaw na shakut let shagun ya ai manang hpe grai chyeju kaba sai.

Ngai gaw mahkawn ni madat let myu tsaw mung tsaw myit ni jat, madu hpa re ngu ai hpe dum, shayi shadang sha ni shada tsawra myit ni paw pru wa u ga.

Blog a htum pa de sa nna mai madat sai re. Album a htum pa maga na mahkawn 4 ram gaw n ngut ai re. Raitim, ngut hkyen ai daram re. Email hte sa ai shaloi connection ra rawng ai majaw rai ang ai.

Matsing: Mahkawn madu ni hpe ahkang n hpyi ai sha mara da ai re.

Wunpawng sha ni a nga pra sa wa ai ginru ginsa lam ningmu ningnan ... Daw III

12.11.2008

Manau shadung ntsa na dawnghkawn nau n tsawm ai majaw
jahkring gan yen dat sai.
Nau nna ai aten hta hkik hkam ai dawnghkawn
hte rai jang bai shakap na re.

Wunpawng sha ni shawng daw na ginru ginsa lam ningmu ningnan

Lahta de na mare shagu hta sawk yu hkawm ai hpang anhte a ningmu ni galai wa ai hpe chye lu ai. Anhte Wunpawng sha ni a labau ka ai Ingalik laika ka sara ni hte sasana sara ni a prat e mu ai ningmu ni ndai tsaban 21 ning hta galai shai mat wa sai. Moi gaw AD 1600 ning daram e she Myen mung de du shang wa ai hku hkapla lai wa sai. Ya gaw AD 400 shawng daw daram Jinghpaw mung de du shang sai lam sawk sagawn madi madun wa masai. Moi gaw labau sara ni Nanchao prat hpe Sam hkawhkam (snr) Miwa ni re ai nga nna shadu lai wa sai.

Ya gaw, moi na “Wunpawng (Proto-Kachin) ni she rai ma ai” nga nna ningmu ningnan bai mu wa sai. Kunming mare kaba makau na moi na prat “Dian empire” ngu ai prat hpe bai chye la lu nga ai. Dai Dian ni gaw Miwa mung e nga ai amyu kaji Yi, Be, Naxi, Wunpawng amyu zawn re ni gumhpawn ai wuhpung rai wa ai hpe laklai ai hku mu mada wa ai aten ni rai nga ai.

Miwa mungdan Tibet sinpraw kaw nna hkadeng tai let lwi hkrat wa ai hka ni rai nga ai Brammaputra, Yangtse, Mekhong, Saphkung hka ni gaw Wunpawng sha ni a matu mung, dingda sinpraw Asia masha (Southeast Asia) ni a matu mung npawt nhpang grinra ngu yang n shut nga ai. Jinghpaw mung kata na Mali hte Nmai hka lam hku garet yuhkrat wa ai masha amyu ni gaw mungdan law law de chyam bra nga ai. Myen, Yunnan, Thai, Cambodia, Vietnam, Lao hte Malaysia, Indonesia, Philippines, India ga jarit hkan du hkra chyam bra nga ai.

Labau sara kaba D.G.E Hall, Harvey, Luce ni mung ndai lam hpe hkapla tawn ma ai. Bai nna Kachin amyu masha ni a lam ka ai ethnographers, Anthropologists ni rai nga ai - Edmung Leach, Bum Du Stevenson, Lowis, Enriquez, Hanson, G.J Scott zawn re ai ni sawk sagawn ai hta ram ram npawt jung de tawn nga ai. Shanhte nan mung Kachin ni a lam lai wa sai shaning 200 hte 300 daram e she Kachin state ginra ang e du shang wa ai hku mu ma ai.

Laiza na Manau shadung hte Shadang sha

Lahta de na laika ka sara ni a prat hta Miwa mung de pru shang na rai n loi ai prat re majaw Wunpawng a lam nau n chye lu ma ai. Wunpawng a lam hpe dam lada ai hku n lu sagawn lu ma ai. Miwa mung gaw Myen mung a ntsa de mung sinpraw de mung rai nga ai. Gara hku nna mung Wunpawnga lam sagawn yang Miwa mungdan hpe n shalawm yang hkum tsup lu na n rai nga ai.


Anthropologist Edmund Leach (1954) hte Miwa Anthropologist Zhusheng Wang (1997) yan a ningmu ni

Wunpawng amyu sha ni Putao ga de du shang wa ai aten gaw tsaban 15 ning a loi shawng yang daram sha re ai nga nna sawn ma ai. Edmund Leach sinna mungkan a man e daini du hkra Kachin hte seng ai kung kyang dik ai hpaji ninghkring hku nna masat da ma ai. Dai lam hta Leach a myit shachyaw yu ai lam gaw AD 1000 daram hta hkamti ga gaw Nanchao ni npu na mungdu ni rai ma ai. Dai aten hta Tibet ni “Khapok” “Khaman” ngu ai amyu masha ni hpe up sha nga ma ai. Dai Tibet ni hpe Nanchao ni bai up sha lai wa masai.

Ndai Khap’ok, Khaman ni gaw Proto-Kachin ngu ai, htawm hpang de Kachin byin wa na ni rai ma ai nga ai. Dai majaw Kachin ni gaw tsaban 15 ning a loi shawng e she Putao pa de shangdu wa ai ngu ai ningmu rai nga ai. Daini na Miwa Hpaji ninghkring ni gaw tsawmra jau ai aten AD 400 ning jan kaw Wunpawng buga e du nga sai lam sawk sagawn ma ai re.

Dai ni gaw Wunpawng sha ni a lam Miwa mungdan na hpaji ninghkring ni (You Zhong 1979), Jiang Yingliang 1983; Wang Shu Wu 1985) marai mali pru wa sai majaw ningmu ni ram ram laklai mat wa sai hpe mu lu ai. Ndai majaw Yunnan Dakkasu na sara Zhusheng Wang 1997 wa tsun ai gaw Wunpawng a labau sawk sagawn ai hta e -

1. Miwa mung hku nna labau sawk sagawn ai lam
2. Wunpawng ni a maumwi mausa hkan nna sagawn ai lam
3. Wunpawng ni a nat jaw masha ni tsu minla shabawn ai lam
4. Wunpawng ni a ga shaga ai masa matut mahkai ai lam.
Ndai lam kaba 4 hta hkan nna sawk sagawn ai lam rai nga ai.

Bai matut na ...

11 November, 2008

Wunpawng sha ni a nga pra sa wa ai ginru ginsa lam ningmu ningnan ... Daw II

11.11.2008

AD 700-800 prat na Baoshan mare na manau
Kachin Research Journal kaw na bai dem na loi gram da ai.
(Sumla dip dat yang kaba ai hku mu lu na.)

2007 ning May shata 15 ya shani gaw Nshawn Ginwang htunghking hpung ningbaw Sarawun Dr. Mahkaw Gam Sang hte shawng hkrum shaga nna shi kaw na moi na sumla ni 60 jan hpe lu la ga ai. Dr. Gam Sang hpaji jaw ai hte sumla ni jaw ya ai majaw nachying wa chyeju dum ai.

May shata 16 ya shani gaw Ruili mare kaw Jinghpaw mung de na salang nkau mi a matu hkawmsa lam hte seng nna lekmat ni lajang ga ai. “Jinghpaw Land Culture Exchange Company of China” na Salang wa Dawshi Gan Maw saw shaga dat ai hku nna ahkaw ahkang lu saga ai majaw Slg. Dawshi Gan Maw hpe mung chyeju dum ga ai law. 2007 ning May shata 17-18 ya laman gaw Kunming mare kaba de Mangshi mare kaw nna hkawm mat wa saga ai.May 19 ya shani Kunming mare kaw na Madun gawk kaba hpe sa yu ga ai. Dai shani sha Yunnan Provincial Museum e bai matut yu sharin hkaja la ai gaw Magri prat na “Dian” htunghking arung arai ni hpe mu lu ga ai majaw ram ram kajawng mat ga ai. Hpa majaw nga yang anhte Wunpawng sha ni a maka ni grai rawng ai “Dian” prat rai nga ai.

Shani gaw Mr. Li Chyin Yun (Vice chief of Yunnan Industrial worker union) ngu ai Miwa asuya salang kaba wa shat woi sha nna n-gun jaw ga tsun ai. Bai, shi mung Ruili hkan na amyu Jinghpo sha ni a lam jawngma prat e grai myit lawm lai wa sai nga nna tsun hkai dan nhtawm Hku Yup gaw hkan du hkawm ai lam tsun jahta ai. Ya nanhte ndai labau hpe sagawn ai gaw Miwa mung a matu grai akyu rawng ai hte ahkyak dik ai laika byin wa na re nga n-gun jaw ga tsun ai. Shana na aten hta gaw Kunming Jinghpaw Wunpawng hpung ningbaw Duwa Dawshi Tang (Vice principal of the scientific Agriculture Institute) Dukaba wa bai shana shat hte hkalum la ai hpe mung grai chyeju dum ga ai law.

May shata 20 ya hta gaw moi na Jiwa ni a lupwa (Hkawhkam ni a lup nga ma ai.) Kunming mare hka nawng kaba makau na mying kaba dik ai moi na nrut nra, arung arai htu shaw ai ginra (Archaeological excavation) “Shi Zai Shan” ngu ai “Lungpa mare” kaw du ga ai. Dai majaw Kunming ga e lahkawng ya aten jaw sai. Ndai shara gaw ahkyak dik ai Miwa Hkaw Hkam ni hte Dian ni a lapran na hkawhkam dazik lu htu shaw ma ai. Ndai lam hpe lawu de Dian Kingdom a lam hta hti yu ga. 2007 ning May 21 ya shani gaw Chu Xiong ngu ai mare kaba de du ga ai. Wunpawng hte ni htep ai hku kanawn lai wa sai Yi amyu ni a maka hpe mu lu ai.

2007 ning May shata 22 ya shani gaw Dali mare de du ga ai. Ndai gaw Be amyu ni rai nna moi na Dali mare dingsa Lang Hkung ngu ai shara de du ai. Ndai shara kaw e AD 738 ning hta Jinghpaw Du marai kru hpe Tang Dynasty prat na hkawhkam wa ahkang aya jaw nna Dali mare hpe up shangun ai. Dai Du ni gaw ...

1. Mungshe Zau
2. Mungsun Zau
3. Dintang Zau
4. Shalang Zau
5. Lang Hkung Zau
6. Ye Shi Zau ngu ai ni rai ma ai.
7. Ndai Du ni hta Mungji Zau hte Wuma Zau ngu ai ni mung lawm ma ai.

Ndai ni gaw Wunpawng sha ni rai nga ai Lhavo, Ah Chang, Yi, Naxi, Be amyu, Shadan Du, Galau Du ni ngu nna nga ai aten rai nga ai. Dai ni hpe NanChao ngu nna shamying tawn ai. Dali hkawhkam 22 rai nna 318 ning up ai. Dali na NanChao prat gaw 515 ning na ai lam chye lu ai.

23.5.2007 hta gaw Naxi mare Lijiang kaw du ai. Naxi masha ni gaw anhte Wunpawng sha ni hte jawjau ai lam hta bung ai hpe mu lu ai. Jan Nat hpe jawjau ai. Jan lakang ni htan ai Jan hkungri ni tawn da ai hpe mu lu ai. Grau nna gaw Shan Hpyi laika hte seng ai labau ni shanhte hkai ma ai. Naxi ni gaw moi Wunpawng ni hte arau laika la hkrat wa ai. Naxi ni gaw hpunpyen hte nlung kaw tawk ka ai majaw dai ni du hkra shanhte a laika nga ai lam grau shareng nna hkai ma ai. Kaga amyu nkau mi gaw laika hpe shahpyi hta ka ai majaw lam e kawsi nna shadu shapyaw sha kau ma ai lam ka tawn ai re. Shanhte a laika mung sumla laika rai nga ai.

24.5.2007 shani e, Tibet ni nga ai Di Hkyin mare de du shang wa nna mare Salang ni hte Tibet amyu masha ni htunghking hpung ningbaw ni hte hkrum zup lu ga ai. Tibet amyu ningbaw ningla ni hpe Wunpawng htunghking soi nhpye hte gumhpraw n-ga ni hpe Dukaba Manam Tawng gaw yawng a malai mari lung wa nna shagrau ya sai. Dukaba Manam Tawng a asuya manang ni re ai majaw grau hkap hkalum shagrau la ma ai. Shanhte rem ai Yak ngu ai mun grai wung ai Nga hpe bai kumhpa hpra rai jaw ya makyit mahkai da lu saga ai law. Dai kaw nna Boashan madun gawk de bai du ai shaloi Kunming prat na Manau Shadung maka ka ai wut tawng htu shaw tawn ai hpe grai myit lawm na zawn mu lu ai.

Ndai zawn labau sawk sagawn ai hta Mungkan e Wunpawng sha ni a labau dan hkung ngan kang wa lu na matu grai ahkyak dik nga ai. Miwa mung na amyu sha ni hta e Miwa ga hte yawng hpe ka-up mat wa, Myen mung e Myen ga hte galup mat, India mung e Hindi ga hte kaput mat wa rai nga ai Wunpawng sha ni a prat hpe lawan jawm sharai la ra sai. Labau ka shalat ai hte sharin achyin ya ai hta n-gun jawm dat ga ngu ga saw dat nngai.

Bai matut na ...

10 November, 2008

Wunpawng sha ni a nga pra sa wa ai ginru ginsa lam ningmu ningnan

10.9.2008
 
Dam lada la ai saboi kaw na ndai zawn laika gayet ai.


9. Nov, 2008 Laban shana maga de ngai hku nna Sara kaba Rev. Maran Ja Gun hpe phone shaga nhtawm shi ka da ai laika ni hpe Blog kaw mara na matu ahkang hpyi ai. Dai shaloi Sara kaba gaw ahkang jaw ai. Kabu gara hte ya matut galaw nga ai lam nkau mi tsun dan ai. Dai ni hpe gaw sara kaba a ahkang lu jang bai ka na re.

Dai hte maren, Sara Maran Brang Di hpe matut yu tim, shi a miwa phone gaw service a shinggan de du taw ai majaw ya hpang de bai matut na re.

Sara kaba Maran Ja Gun ka da ai laika hpe lani mi kachyi kachyi blog kaw mara mat na re. Yawng ngut hkra kalang ta laika gayet na aten n lu ai majaw re. Jinghpaw laika grai galu galang ka yang mung kadai bai n kam hti na tsang ai majaw re. Ndai laika ni gaw dip shapraw ngut sai re.

Labau hpe gaw chye ra nga ai. Dai majaw ndai laika hpe hti hkrup ai mungkan ting na Jinghpaw ni langai sha nga yang pyi ngai nbwisam myit dik sai. Shana yuptung hkan she bai gayet ai re majaw, dangdi ai made gaw laika si ni n shut hkra shakut da ai.




Wunpawng Sawk Dinglik Lik-Laika
Kachin Research Journal
Feb, 2008 hta No. 1 lang ngu na hpe dip shapraw sai. Dai laika buk kaw na bai gayet nhtawm blog kaw azing ayang mara mat wa na re.



Wunpawng sha ni a nga pra sa wa ai ginru ginsa lam ningmu ningnan
(An Ethnography of Kachin People)

By
Maran Ja Gun
(M.A Linguistics, Payap University)

Jinghpaw Wunpawng Ginru Ginsa Labau Dap Ka Shalat Hpung

Lahta na lam hte seng nna Wunpawng sha ni a ginru ginsa sawk sagawn na matu 2006 ning April 24-26 du hkra shawng na lang Rui Li mare e zuphpawng galaw lai wa saga ai. Dai zuphpawng hta du dung shanglawm ai Salang ni gaw

1. Dukaba Manam Tawng
2. Duwa Gauri Gam
3. Duwa Hpaujung Naw (Ruili)
4. Duwa Jangmaw La Ja (Ruili)
5. Sara kaba Maran Ja Gun
6. Sara Maran Brang Di (Manmaw)
7. Slg. Hpauwung Tang Gun
8. Slg. Kaba Labang Doi Pyi Sa (D.G.A (KIO) Laiza)
9. Slg. Labang Gam (Ruili)
10. Slg. Hpauyam La Awn (Ruili)
11. Slg. Lahpai Hting Nan (Ruili)
12. Slg. Lahpai Gam (Ruili)
13. Slg. Dumhpau Tang Gun (Janghkawng)
14. Slg. Gawlu Gam Hpang (Maija Yang)
15. Slg. Nhkum Naw Tawng (Loije)
16. Slg. Dingga Tang (Mangshi)
17. Sarama Maji Bawk (Mangshi)
18. Sarama Hpaudaw Bawk Tawng (Mangshi)
19. Slg. Lashi Naw Tawng (Sam Mung EEDY)
20. Slg. Labang Naw Lwi (Manwing)
21. Slg. Lazing Htoi (Manwing)
22. Slg. Lahpai Gam (Nawng Tau)
23. Dr. Maran La Raw (USA)
24. Dr. Nhkum Ja Mun (USA)
25. Slg. Nsang Tu Awng (Myitkyina) ni rai ma ai.

Yaw shada ai lam

Ndai zuphpawng a yaw shada ai lam gaw:

1. Mungkan e Wunpawng sha ni Amyu kaba langai mi hku nna tsap nga lu na matu
2. Dumsa Jaiwa ga ni n-gup labau hku nna hkai ai maumwi hpe mahta na
3. Majoi shingra ga a lahta daw na lam sagawn let ngangkang ai amyu sha ni a labau byin tai hkra sawk ka shalat mat wa na lam ni rai nga ai.

4. Bai nna Jinghpaw mung de na sawk sagawn ka tawn ai lam ni shara hte shara n bung pre ai ni hpe jawm jahkrup nna ka na.

5. Dai hta n-ga Dukaba Manam Tawng (Htoi Man); Jaiwa sara kaba wa a sawk sagawn ai Ching Hai, Sichuan, Gansu, Shaangxi hkan du hkawm ai lam ni hpe mung mahta nna ka na lam ni rai nga ai.

6. Labau (History) hpaji, Shinggyim ngasat ngasa hpaji (Anthropology), Ga shaga hpaji (Linguistics) ni hta mung yu dingdaw nna ka mat wa na.

7. Lahta na yaw shada ai lam ni byin pru wa na matu Ruili Htunghking Hpung ni hte Wunpawng Sutdu ni di-dun woi hpang ai hta anhte kaga ni mung shanglawm hkrang shapraw sa wa na ngu nna 2006 ning April shata 24-27 du hkra bawngban ai aten hta myit hkrum shagrin da saga ai.

Ndai zuphpawng a hpang e 2007 ning May shata 15 ya kaw nna kaja wa Labau sawk sagawn na matu npawt sharawt sa wa saga ai. Ndai hkrunlam hta shanglawm ai ni gaw ...

1. Dukaba Manam Tawng (Mangshi)
2. Sara Maran Ja Gun (Myitkyina)
3. Salang Nhkum Naw Tawng (Loi Je)
4. Salang Lashi Tu Ja (Mu Je)
5. Salang Labang Gam (Ruili)
6. Salang Dawshi Gan Maw (Ruili)
7. Sara Tangbau Dau Gyung (Janghkawng)
8. Sara Maran Brang Di (Laiza) hte gaw Pajero mawdaw lahkawng hpe Dukaba Manam Tawng, shi a rung hku nna lajang nhtawm mawdaw la lahkawng hte rai yang yawng marai 10 hkawm saga ai.

Bai matut na...

07 November, 2008

NYE A MUNGDAN

7.11.2008

Gara hku na kau da na ...
Nma hkang ni hte hpring nga ai ...
Na kraw lawang madai nsen ni ...

Nang bau maka wa ai ...
Nang hpe machyu let singkaw tu wa ai ...
Nang hpe kabye let kunghpang wa ai ...
Nang hpe ...
Nang hpe ...

Anhte a matu
Karai Kasang kaw na
kumhpa gaw Nang re ...
Nang gaw ra n rawng hkra shatup ya lai wa sai ...
Nang hpe anhte chyeju n lu htang shi nga ai ...

Ngai na nga ai ...
Na a hkum shan ni hpe
htu a krawk ai Backhole nsen ni ...
Crane nsen ni ...

Na a maling kata na
Chain Saw nsen ni ...

Na a hkashi hkanu kata na
Jak wawn nsen ni ...

Nang madai nga na sai ...
Nang yawn nga na sai ...
Nang na myiprwi si ni hkyet mat na sai ...

Na salum ni kapaw nga na sai ...
Na a amyu sha ni hpe myit htum nga na sai ...

Htawm hpang na ningbaw tai na
Ramma ni lang nga ai
Kani, tsi htu samyit ni hpe yu nna ...
Nang myit htum nga sai kun?

Amyu sha ni daw hka nga ai hpe yu nna ...
Nang myit daw nga sai kun?

Lam shagu hta garan wa ai masa hpe yu nna ...
Na hkum nang mung ayai aya kapaw kau mayu sai kun?

Nang hpe shakram da ai amyu sha ni hpe yu nna ...
Nang lagu hkrap nga sai kun?

Nang hpe n malap ai sha
npawt kaw na
bai gawgap na
makawp maga na
amyu sha ni hpe yu nna
Nang kabu nga u.

Mungdan e ...
Na akyu hpyi nsen ni nye salum hpe ahtu hkra nga ndai ... ahtu hkra nga ndai ...

05 November, 2008

Barack Obama shing n rai America a Gumsan magam nnan

5.11.2008

Ya CNN kaw na shapoi ai shiga madat let ka taw ai re. Daini rung ting bungli n galaw ai daram re. TV hpaw na jahta ai hte, shat pyi n sha ai hte re.

Ya ndai laika ka taw ai aten hta Obama gaw vote 338 lu nhtawm American mungdan a 44th lang na Gumsan magam aya hpe gunhpai na jin jin rai mat sai.
McCain gaw vote 155 lu nna Oval office ngu ai nta hpraw hkaw de n lu sa mat sai re.

Laiwa sai Gumsan magam wa gaw Repbulican kaw na rai nna ya kalang bai Clinton (1993-2001) ngut ai hpang Democratic mung masa hpung kaw nna Obama bai lung wa sai re.

Democratic ni lung wa sai majaw shawa nga mu nga mai lam ni, shawa hte seng ai amu bungli ni grau n-gun dat nna galaw wa na re hpe maram lu ai. Amyu sha shimlam hta gaw gara hku masing jahkrat nna jum mat wa na hpe gaw yu mada nga ga.
Majan a majaw pu ba taw sai shawa ni gaw kabu sa na re. Shanhte jaw bang ra ai ahkun hkanse (Taxes) ni mung yawm wa na ngu myit mada taw nga ma ai.

Ndai lang na Gumsan magam gaw yawng chye ai hte maren shan chyang amyu chyen mi, shan hpraw chyen mi re majaw laklai ai mabyin re. Dai laklai ai masha re majaw laklai ai amu ni hpe ma awng dang ai hte lu galaw na re ngu myit mada ai.

04 November, 2008

Mahkawn madat let hti yu ga ...

4.11.2008

Lahkra maga de mara da ai mahkawn shawng madat ga.

Ngut jang ndai link hpe dip nhtawm laika hpe hti yu ga.

Sawn sumru yu ga.

http://htingnaikachin.blogspot.com

Ndai link hpe Hugawng blog kaw na mu nna la da ai re.

03 November, 2008

PMCF hte Nargis tsinyam

3.11.2008

PMCF ngu ai Philippines Myanmar Christian Fellowship kaw nna woi awn let Nargis laru a majaw n nga mat wa sai masha ni hpe myit dum ai hte ngam taw nna yak hkak nga ai ni a matu garum na lamang hpe 2.11.2008 (Laban) shani galaw wa sai re.

Galaw ai shara gaw UCCP Shalom Centre 1666, 7th floor, Guerrero Street, Manila, Philippines kaw re.

Ndai lamang hta htunghking ka hkrang ni, Nargis laru ru wa ai shara de ap nawng lai wa sai ni a mahkrun madup garan ai ni, alu hta ai lamang hte lusha sha ai lamang ni lawm ai. Masha 130 ram sha sa na tak da tim du sa ai masha yawng gaw 200 jan ai.

Hta shinggyin la lu ai alu gumhpraw gaw Philippines Peso 22025/- re.

PMCF kaw nna Po Kayin Hkalup Hpung shingwang kata na nawku jawng langai kaw shingbyi nga ai ma kasha 153 a hpaji lam hta alu jaw bang let garum mat wa na lam hpe Sarama Dr. Seng Raw kaw na sang lang dan mat ai.

Dai ma kasha ni a hpaji lam hta madung garum mat wa na re lam hte hpaji gaw grai ahkyak ai majaw ndai zawn garum ai re lam hpe Sarama Dr. Seng Raw kaw na sha bai sang lang dan mat ai.
Sarama Dr. Seng Raw gaw ya aten hta PMCF a ningbaw lit hpe gun hpai nga ai re.

Shata htum sai re majaw kyip taw nga sai gumhpraw sumbu kaw na kyip nna tsep kawp nyap mat ai madang du hkra nan Nbwisam mung alu gumhpraw jaw bang dat sai lam hpe "Matsan dum chye ai ni gaw a lu ma ai. Kaning re n me law, shanhte gaw matsan dum hkrum na ra ai"... nga nna mungga kadun hkaw tsun ai Shanghtin hte rau blog manang ni hpe shana dat ai. ;)

Sumla nkau mara dat ai. Camera nau n chye gayet shi ai hta n-ga matsut matsat re ai shara kaw na ganaw let dem ai re majaw ... myi set set na yu ga. Nkau amyu bawsang ni na sumla gaw blur byin taw ai majaw n mara sai.

Karen

Sam

Karenni

Shayi sha yawng grai tsawm ai.
(Hkau Shanghtin n san shi ai kaw na tsun dat ai. :P)

Wan shadaw nan let myit dum masat galaw ...

02 November, 2008

Tsaw myit hte Alter

3. 11. 2008
 
 
Na a salum nampan ni
grai pu tsawm taw nga ai aten hta ...
sumtsaw gam n kaja wa ai law ...

Abung alang pu tsawm nga ai
salum pan ni di nna ...
sama marawp na shayi sha n nga mat sai kun i?
 
Hkam sha ra ai lam ni gaw grai law 
tsaw myit a matu ...
salum hta naw ngam ai kun?

Pru shang nga ai salum kata na sai ni ...
shup na n-gun law law ra ai zawn ...
 
Computer hta window lawm ai
Hard disk hta
shara gaman law law ra ai zawn ...

Hkrunlam hkawm na lekmat mari yang
myit grai galu ra ai zawn ...

Kanu Kawa ni hpe hkungga lara hte
bau maka na myit da ai zawn ...

Madu a kashu kasha ni hte
Hpang na ban prat a matu 
grai shalat ya mayu ai zawn ...
 
Tsaw myit ngu ai ma 
tatut galaw na loi ai ni nga ai zawn ...
yak ai ni ma nga nga ai...
masing masa hte galaw ra ai zawn ...
hkungga ai myit ni ma kapyawn ra nga ai...
Aten hpe ma ram daw garan jaw ra nga ai...

Raitim, ngai gaw atsawm n chye na nngai...

(Blogger Manang langai a matu ....) 
(Ga shagawp gaw n re. hpa ngu na ta? Ya prat na Myitkyina ramma ni tsun ai hpa ... Alter le... Alter ...)