Wunpawng sha ni a nga pra sa wa ai ginru ginsa lam ningmu ningnan ... Daw III

12.11.2008

Manau shadung ntsa na dawnghkawn nau n tsawm ai majaw

jahkring gan yen dat sai.

Nau nna ai aten hta hkik hkam ai dawnghkawn

hte rai jang bai shakap na re.

Wunpawng sha ni shawng daw na ginru ginsa lam ningmu ningnan

Lahta de na mare shagu hta sawk yu hkawm ai hpang anhte a ningmu ni galai wa ai hpe chye lu ai. Anhte Wunpawng sha ni a labau ka ai Ingalik laika ka sara ni hte sasana sara ni a prat e mu ai ningmu ni ndai tsaban 21 ning hta galai shai mat wa sai. Moi gaw AD 1600 ning daram e she Myen mung de du shang wa ai hku hkapla lai wa sai. Ya gaw AD 400 shawng daw daram Jinghpaw mung de du shang sai lam sawk sagawn madi madun wa masai. Moi gaw labau sara ni Nanchao prat hpe Sam hkawhkam (snr) Miwa ni re ai nga nna shadu lai wa sai.

Ya gaw, moi na “Wunpawng (Proto-Kachin) ni she rai ma ai” nga nna ningmu ningnan bai mu wa sai. Kunming mare kaba makau na moi na prat “Dian empire” ngu ai prat hpe bai chye la lu nga ai. Dai Dian ni gaw Miwa mung e nga ai amyu kaji Yi, Be, Naxi, Wunpawng amyu zawn re ni gumhpawn ai wuhpung rai wa ai hpe laklai ai hku mu mada wa ai aten ni rai nga ai.

Miwa mungdan Tibet sinpraw kaw nna hkadeng tai let lwi hkrat wa ai hka ni rai nga ai Brammaputra, Yangtse, Mekhong, Saphkung hka ni gaw Wunpawng sha ni a matu mung, dingda sinpraw Asia masha (Southeast Asia) ni a matu mung npawt nhpang grinra ngu yang n shut nga ai. Jinghpaw mung kata na Mali hte Nmai hka lam hku garet yuhkrat wa ai masha amyu ni gaw mungdan law law de chyam bra nga ai. Myen, Yunnan, Thai, Cambodia, Vietnam, Lao hte Malaysia, Indonesia, Philippines, India ga jarit hkan du hkra chyam bra nga ai.

Labau sara kaba D.G.E Hall, Harvey, Luce ni mung ndai lam hpe hkapla tawn ma ai. Bai nna Kachin amyu masha ni a lam ka ai ethnographers, Anthropologists ni rai nga ai - Edmung Leach, Bum Du Stevenson, Lowis, Enriquez, Hanson, G.J Scott zawn re ai ni sawk sagawn ai hta ram ram npawt jung de tawn nga ai. Shanhte nan mung Kachin ni a lam lai wa sai shaning 200 hte 300 daram e she Kachin state ginra ang e du shang wa ai hku mu ma ai.

Laiza na Manau shadung hte Shadang sha

Lahta de na laika ka sara ni a prat hta Miwa mung de pru shang na rai n loi ai prat re majaw Wunpawng a lam nau n chye lu ma ai. Wunpawng a lam hpe dam lada ai hku n lu sagawn lu ma ai. Miwa mung gaw Myen mung a ntsa de mung sinpraw de mung rai nga ai. Gara hku nna mung Wunpawnga lam sagawn yang Miwa mungdan hpe n shalawm yang hkum tsup lu na n rai nga ai.

Anthropologist Edmund Leach (1954) hte Miwa Anthropologist Zhusheng Wang (1997) yan a ningmu ni

Wunpawng amyu sha ni Putao ga de du shang wa ai aten gaw tsaban 15 ning a loi shawng yang daram sha re ai nga nna sawn ma ai. Edmund Leach sinna mungkan a man e daini du hkra Kachin hte seng ai kung kyang dik ai hpaji ninghkring hku nna masat da ma ai. Dai lam hta Leach a myit shachyaw yu ai lam gaw AD 1000 daram hta hkamti ga gaw Nanchao ni npu na mungdu ni rai ma ai. Dai aten hta Tibet ni “Khapok” “Khaman” ngu ai amyu masha ni hpe up sha nga ma ai. Dai Tibet ni hpe Nanchao ni bai up sha lai wa masai.

Ndai Khap’ok, Khaman ni gaw Proto-Kachin ngu ai, htawm hpang de Kachin byin wa na ni rai ma ai nga ai. Dai majaw Kachin ni gaw tsaban 15 ning a loi shawng e she Putao pa de shangdu wa ai ngu ai ningmu rai nga ai. Daini na Miwa Hpaji ninghkring ni gaw tsawmra jau ai aten AD 400 ning jan kaw Wunpawng buga e du nga sai lam sawk sagawn ma ai re.

Dai ni gaw Wunpawng sha ni a lam Miwa mungdan na hpaji ninghkring ni (You Zhong 1979), Jiang Yingliang 1983; Wang Shu Wu 1985) marai mali pru wa sai majaw ningmu ni ram ram laklai mat wa sai hpe mu lu ai. Ndai majaw Yunnan Dakkasu na sara Zhusheng Wang 1997 wa tsun ai gaw Wunpawng a labau sawk sagawn ai hta e -

1. Miwa mung hku nna labau sawk sagawn ai lam
2. Wunpawng ni a maumwi mausa hkan nna sagawn ai lam
3. Wunpawng ni a nat jaw masha ni tsu minla shabawn ai lam
4. Wunpawng ni a ga shaga ai masa matut mahkai ai lam.
Ndai lam kaba 4 hta hkan nna sawk sagawn ai lam rai nga ai.

Bai matut na ...